Landschapsbiografie van Westerwolde’

De Landschapsbiografie van Westerwolde begint met een aardkundig deel waarin de bijzondere invloed van de ijstijden op het Westerwoldse landschap gedetailleerd wordt beschreven. Zowel de heuvels van de Onstwedder Holte, de Hasseberg en de Tichelberg als ook de smeltwaterdalen van de Ruiten Aa, Mussel Aa en het Pagediep kwamen in deze koude periode tot stand. Typerend waren ook de uitgestrekte hoogveengebieden die Westerwolde in later tijd omringden. Het archeologische deel van het boek beschrijft dat de oudste bewoners eerst nog geen last hadden van het oprukkende veen, maar dat dit in de loop van de prehistorie sterk veranderde. Westerwolde is zelfs gedurende een periode van meer dan zevenhonderd jaar volledig verlaten geweest, omdat de laatste dorpen te sterk geïsoleerd raakten. De zandkoppen raakten overgroeid met uitgestrekte bossen. Namen als Wedde, Onstwedde en Vlagtwedde herinneren hier nog aan (wedde = woud).

In de vroege middeleeuwen kwamen weer nieuwe bewoners in Westerwolde, vermoedelijk vanuit de kustgebieden en vanuit het Duitse Emsland. In de loop van de middeleeuwen legden ze het karakteristieke esdorpenlandschap van deze streek aan met akkers op de zandkoppen langs de riviertjes, kleine groepen boerderijen en graslanden in de laagten. Kerken werden gebouwd, dorpen gesticht en bij Wedde verrees de burcht van de roemruchte adellijke familie Addinga. Uniek was ook het klooster dat de orde van de Kruisheren stichtte in Ter Apel. Vanaf de 17e eeuw begonnen ook de grootschalige verveningen in Westerwolde, waarbij uiteindelijk het veenkoloniale landschap ontstond. Aan de noordkant van Westerwolde brak de zee via de Dollard in, waarna de mens land terugwon op de zee en de polders ten noorden van Blijham aanlegde.

De landschapsbiografie vertelt ook heel interessante verhalen over de manier waarop de Westerwolders vroeger het water hebben gereguleerd, over de bijzondere militaire grenspositie van deze streek die leidde tot unieke vestingen als Bourtange en Oudeschans en over de belangrijke rol die religie in de loop der eeuwen heeft gespeeld. Heel bijzonder is ook het hoofdstuk over alle kunstenaars die in het verleden in Westerwolde actief zijn geweest, met tal van heel bijzondere en onbekende schilderijen. Ook de natuurwaarden van Westerwolde krijgen uitgebreid aandacht in de landschapsbiografie in een fraai geïllustreerd hoofdstuk over planten, dieren en ecosystemen. Tot slot komen al deze aspecten van Westerwolde samen in de atlas van kerspelen en marken. Aan de hand van historische kaarten, oude akten en informatie uit voorgaande hoofdstukken is per kerspel of marke de bewonings- en ontginningsgeschiedenis in al zijn facetten en met interessante details beschreven.

Landschapsbiografie van Westerwolde / ISBN 9789023257561/ aantal pagina’s: 612 / verkoopprijs € 39,95

Onder redactie van: Jochem Abbes, Jan Bakker, Bauke Roelevink, Theo Spek, Geert Volders, Ruut Wegman.

www.vangorcum.nl